Has Kılmak Ne Demek? Küresel ve Yerel Açılardan Bir Bakış
Giriş: Has Kılmak – Sadece Türkçe Bir İfade Mi?
“Has kılmak” deyimi, sıkça duyduğumuz ve aslında çoğumuzun anlamını bildiği bir ifade. Ancak bu deyim, yalnızca bir kelime ya da deyimden çok, kültürümüzle özdeşleşmiş, çok anlam taşıyan bir ifade. Peki, “has kılmak” tam olarak ne demek ve bu ifade, Türkiye’de ve dünyada nasıl algılanıyor? Bu yazıda, hem yerel hem de küresel perspektiften, bu deyimi mercek altına alacağım.
Has Kılmak Nedir?
Öncelikle, “has kılmak” deyiminin ne anlama geldiğini netleştirelim. Türkçede “has kılmak” genellikle bir konuda çok ısrarcı olmak, bir şeyi takıntı haline getirmek, ya da bir durumu abartmak anlamında kullanılır. Mesela, “Bu kadar has kılmana gerek yok!” dediğimizde, birinin bir konuda gereksiz yere fazla ısrar ettiğini, durumun abartıldığını ifade ederiz. Kısacası, bir şeye gereğinden fazla takılmak veya bir durumu büyütmek “has kılmak” olarak tanımlanabilir.
Bu deyimi, Bursa’da yaşarken sıkça duyduğum bir ifade. Çoğu zaman, arkadaşlarım birbirine “Has kılma!” diye uyarıda bulunur, yani “Gereksiz yere büyütme, abartma” demek istediklerinde kullanırlar. Zamanla fark ettim ki, bu deyim sadece Türkiye’de değil, farklı kültürlerde de benzer anlamlar taşır; ancak her dilin ve kültürün kendine özgü bir bakış açısı vardır.
Has Kılmak ve Kültürel Farklar
Dünyanın farklı köylerinde, kasabalarında ya da büyük şehirlerinde, “has kılmak” gibi ifadeler farklı şekillerde kullanılıyor. Mesela, Amerika’daki bir arkadaşım, bazen “don’t make a mountain out of a molehill” (bir karıncayı dağ yapma) der. Bu İngilizce ifade, Türkçedeki “Has kılmak” ile hemen hemen aynı anlamı taşır. Yani, bir durumu olduğu gibi bırakıp büyütmek yerine, gereksiz yere büyütmeme durumunu ifade eder. Benzer bir ifade de Fransızca’da “faire une tempête dans un verre d’eau” (bir bardak suda fırtına koparmak) olarak kullanılır.
Dünyada farklı kültürlerde, benzer bir şekilde gereksiz yere büyütülen bir konuya vurgu yapmak için kullanılan deyimler, aslında insanlık adına ortak bir problemi ifade eder. Her kültürün, kişisel veya toplumsal olarak durumu abartma eğilimi, zamanla deyimleşmiş ve dillerin zenginliğini artırmıştır.
Türkiye’de Has Kılmak ve Sosyal Dinamikler
Peki, Türkiye’deki kullanımı nasıl? Türkiye’de “has kılmak” deyimi genellikle birinin bir durumu gereksiz yere büyütmesi veya bir konuda aşırı takıntılı hale gelmesiyle ilişkilendirilir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken nokta, bu deyimin bir uyarıdan çok, toplumsal normlar ve ilişki dinamikleri ile ilgisi olduğudur.
Türk toplumunda, özellikle büyük şehirlerde, insanların sıkça birbirine “has kılma” dediğini görmek mümkündür. Bu bazen bir arkadaşınıza, bazen bir iş arkadaşınıza, bazen de eşinize karşı yapılır. “Ya bırak artık, has kılma” demek, karşınızdaki kişiye bu kadar takıntılı olmanın ve durumu büyütmenin gereksiz olduğu sinyalini verir. Burada sosyal bir normdan bahsediyoruz. Çünkü Türk kültüründe, bir konuda takıntı yapmak, “deli gibi” abartmak pek hoş karşılanmaz. Samimi uyarılarla, karşıdaki kişi daha serinkanlı olmaya teşvik edilir.
Has Kılmak ve Sosyal Medyanın Rolü
Bugün, sosyal medya çağında yaşıyoruz ve burada da “has kılmak” deyiminin yansımasını çok sık görürüz. Herhangi bir olay ya da gündem maddesi, sosyal medyada hızla büyür, bir kişi ya da grup “has kılar” ve bu da ortalama bir insanın düşüncesinden çok daha fazla kişinin dikkatini çeker. Bazen, basit bir mesele sosyal medyada büyür ve her şeyin aşırı şekilde tartışıldığı bir hale gelir. Bu, aslında “has kılmak” deyiminin modern bir versiyonudur.
Örneğin, bir fotoğraf ya da video paylaşıldığında, anında bir sosyal medya fırtınası kopabiliyor. Sonunda konunun içeriği bozuluyor ve insanlar, başlangıçtaki meseleyi abartıp, gereksiz yere büyütüyorlar. Bu noktada, sosyal medya kullanıcıları “has kılmak” deyiminin modern çağdaki en iyi örneklerini oluşturuyorlar.
Sonuç: Has Kılmak, Küresel Bir Durum
Sonuç olarak, “has kılmak” deyimi, yalnızca bir dilin ürünü değil, aynı zamanda toplumsal ve kültürel bir yansımadır. Hem Türkiye’de hem de dünyanın dört bir yanında, insanların bir durumu gereksiz yere büyütme eğilimi evrensel bir olgudur. Ancak her toplum, bu olguyu kendi değerleri ve normlarına göre farklı şekillerde yansıtır. Türkçede sıkça duyduğumuz bu deyim, aslında sosyal yapımızın, ilişkilerimizin ve bazen de sabrımızın bir göstergesidir.
Belki de bu kadar globalleşen dünyada, her kültürün bu “has kılma” durumunu biraz daha sorgulaması gerekiyor. Gerçekten de abarttığımız, büyüttüğümüz her şey, sağlıklı bir şekilde çözülebilir mi? Bu yazıyı okurken, bir durumu “has kılmak” yerine, belki de biraz daha sakin ve makul bir şekilde ele alabiliriz.